"Το μωρό δε θέλει να θηλάσει...(;)"

"Το μωρό δε θέλει να θηλάσει...(;)"

Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε μητέρες να παραπονιούνται πως ξαφνικά το παιδί τους σταμάτησε να θηλάζει. Έτσι ξαφνικά, ανεξήγητα. Μάλιστα όταν περιγράφουν ένα τέτοιο περιστατικό ακούγονται πικραμένες, απογοητευμένες και αγχωμένες. Είναι μια κατάσταση που δύσκολα μπορούν να διαχειριστούν, καθώς βιώνουν απόρριψη. Νιώθουν ανεπαρκείς για το παιδί τους και ότι δεν μπορούν να του προσφέρουν αυτό που χρειάζεται. Θεωρούν υπεύθυνο τον εαυτό τους γι αυτή την κατάσταση και δεν ξέρουν τι να κάνουν για να την αποτρέψουν και να διακόψουν τον απογαλακτισμό, όπως συνηθίζουν να το ερμηνεύουν. 

Απεργία θηλασμού

Ως απεργία θηλασμού ορίζεται η αιφνίδια άρνηση του βρέφους να θηλάσει The Australian Breastfeeding Association, 2012; Schlner, 2006). Η κατάσταση αυτή μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε φάση της ζωής ενός  παιδιού (Schlner, 2006), συνήθως όμως παρουσιάζεται μετά τον τρίτο μήνα ζωής. Βιβλιογραφικά αναφέρεται ότι διαρκεί περίπου δέκα ημέρες, αλλά έχουν αναφερθεί και περιστατικά όπου είχε μεγαλύτερη διάρκεια. Τις περισσότερες φορές ερμηνεύεται ως απογαλακτισμός (Wilson, 2015) και προκαλεί έντονο άγχος και ανησυχία στις θηλάζουσες μητέρες (Nayyeri et al, 2015) καθώς το εκλαμβάνουν ως άρνηση προς τις ίδιες και το βιώνουν ως απόρριψη από το παιδί τους.

Απογαλακτισμος 

Η διαφορά της απεργίας από τον απογαλακτισμό είναι πως ο δεύτερος δεν εμφανίζεται τόσο ξαφνικά. Ένα παιδί ξεκινάει τη διαδικασία του απογαλακτισμού γύρω στους 18- 24 μήνες ζωής, σπάνια νωρίτερα. Επίσης η διαδικασία του απογαλακτισμού έχει διάρκεια. Το παιδί αρχίζει να παραλείπει γεύματα μέχρι κάποια στιγμή να σταματήσει τελείως να θηλάζει.

Αίτια απεργίας θηλασμού 

Τα αίτια της απεργίας θηλασμού ποικίλουν και μπορεί να σχετίζονται με το ίδιο το παιδί, τη μητέρα ή το γάλα ( Nayyeri et al, 2015).  Ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω (Chidiere et al, 2015; Naayyeri et al, 2015;  Wambach et al, 2010; Feigelman, 2011; Breastfeeding Promotion Society Commissioned the Ministry of Health, 2009; Marandi et al, 1993):

  

1. Πόνος στη στοματική κοιλότητα λόγω κάποιας πληγής, μόλυνσης ή εμφάνισης δοντιών ή ωτίτιδα. Λόγω του πόνου το παιδί δυσκολεύεται να «πιάσει» το στήθος και να κάνει θηλαστικές κινήσεις. Σε περίπτωση ωτίτιδας το αυτί του παιδιού πονάει και δυσκολεύεται να θηλάσει λόγω στάσης.
2. Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση. Ενώ το παιδί κάνει θηλαστικές κινήσεις και αντλεί γάλα από το μαστό αυτό παλινδρομεί και του προκαλεί αναγωγές με αποτέλεσμα να το δυσκολεύει.
3. Ρινική συμφόρηση, η οποία δυσκολεύει την αναπνοή κατά τη διάρκεια του θηλασμού.
4. Παθήσεις του μαστού (πχ μαστίτιδα)
5. Αλλαγή στο πρότυπο θηλασμού. Ο θηλασμός είναι ελεύθερος και κατ’ απαίτηση του βρέφους. Όταν από το ελεύθερο ωράριο θηλασμού προσπαθούμε να περάσουμε σε θηλασμό με πρόγραμμα προκαλούμε την αντίδραση του παιδιού με όχι και τόσο επιθυμητά αποτελέσματα.
   
   
6. Κατάχρηση πιπίλας ή χρήση bibero  με αποτέλεσμα τη σύγχυση θηλών.
7. Αργή, μειωμένη ή αυξημένη παραγωγή γάλακτος. Στην περίπτωση αργής ή μειωμένης παραγωγής το βρέφος χρειάζεται περισσότερη ώρα και προσπάθεια για να προσλάβει την απαραίτητη ποσότητα γάλακτος με αποτέλεσμα να κουράζεται. Αντιθέτως, όταν η παραγωγή είναι αυξημένη, η ποσότητα που λαμβάνει είναι μεγάλη και δυσκολεύεται να τη διαχειριστεί με αποτέλεσμα να πνίγεται.
8. Αλλαγή στη γεύση του γάλακτος λόγω φαρμάκων ή ορμονικών αλλαγών (πχ κύηση).
9. Άσχημη εμπειρία θηλασμού. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν κατά τη διάρκεια κάποιου γεύματος το παιδί δάγκωσε τη μητέρα κι εκείνη αντέδρασε έντονα (πχ φώναξε) με αποτέλεσμα αυτό να τρομάξει και να συνδέσει το θηλασμό με κάτι άσχημο.
10. Αποχωρισμός μητέρας- παιδιού, όταν η μητέρα επιστρέψει στην εργασία της ή αν χρειαστεί να απομακρυνθεί από το παιδί για κάποιο διάστημα.
    
    
    
    
    
11. Αλλαγή στο περιβάλλον του παιδιού λόγω κάποιας μετακόμισης ή ένταση στο σπίτι λόγω προβλημάτων, τσακωμών του ζευγαριού ή πολλών επισκεπτών.
12. Ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή του παιδιού. Καθώς το παιδί μεγαλώνει αρχίζει να έλκεται από τα διάφορα ερεθίσματα που υπάρχουν γύρω του με αποτέλεσμα να αποσπάται η προσοχή του και να μη μπορεί να συγκεντρωθεί και να θηλάσει.
13.  Για την απεργία θηλασμού έχει ενοχοποιηθεί  και ο έρπης (Mathers et al, 2007), αλλά δεν υπάρχει αρκετή βιβλιογραφία που να το στηρίζει, οπότε το αναφέρουμε  με επιφύλαξη.

Τρόπος αντιμετώπισης

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

- ΣΩΣΤΗ ΕΝΗΜΈΡΩΣΗ -

 ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΙΣΗ 

Η απεργία θηλασμού συνήθως σταματάει το ίδιο ξαφνικά, όπως ξεκίνησε και το δίδυμο μητέρας- παιδιού συνεχίζουν το θηλασμό όπως πριν  (Winchell, 1992). Ο επιτυχής θηλασμός χρειάζεται υποστήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον, υπομονή και επιμονή.

Απο την πλευρά της υγείας του παιδιού

Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση είναι μια επίσκεψη στον παιδίατρο για να αποκλείσουμε ή να θεραπεύσουμε κάποιο θέμα υγείας του παιδιού. ( όπως είναι τα αίτια που αναφέρθηκαν παραπάνω 1-3)

   

Ο ρόλος της μαίας στον τρόπο αντιμετώπισης 

Ο ρόλος της μαίας ξεκινάει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, συνεχίζεται στον τοκετό και ολοκληρώνεται με το πέρας της λοχείας. Η λοχεία είναι μια περίοδος πολύ σημαντική και η μαία έχει καταλυτικό ρόλο. Η περίοδος της λοχείας είναι αυτή που συνδέεται με το θηλασμό και η μαία είναι ο επαγγελματίας υγείας που θα βοηθήσει τη γυναίκα και σε αυτό το ταξίδι! Η μαία εκπαιδεύει τις γυναίκες τόσο για την αξία και τα οφέλη του μητρικού θηλασμού, όσο και για διάφορες θέσεις και στάσεις στις οποίες θα μπορούσε να θηλάσει. Βρίσκεται δίπλα της και παρακολουθεί ότι όλα βαίνουν καλώς με το θηλασμό, ότι το βρέφος τρέφεται σωστά και επαρκώς και στην περίπτωση που προκύψει κάποιο πρόβλημα είναι εκπαιδευμένη για να τοαναγνωρίσει και να το αντιμετωπίσει . Αυτό προκύπτει και από την συνεχή επιστιμονική ενημέρωση που προβαίνει κατεπιλογην για κάθε μαιευτικό θέμα. Τέλος, η ικανότητά της για σωστή λήψη και αξιολόγηση ιστορικού συμβάλει στο να μπορεί να αντιληφθεί τυχόν καταστάσεις που δυσκολεύουν τη γυναίκα και να εκμαιεύσει πληροφορίες που θα τη βοηθήσουν να δημιουργήσει ή να αναδιαμορφώσει το πλάνο θηλασμού ανάλογα με τις ανάγκες της μητέρας και του βρέφους.

 Από την πλευρά της μητέρας
Για τα αίτια που αναφέρονται παραπάνω ( 4-8) προσπαθούμε  να επιλύσουμε τα θέματα αυτά με ένα καινούριο πλάνο θηλασμού και πράττουμε αναλόγως σε κάθε περίπτωση. 

 Όταν τα αίτια είναι ψυχολογικά  ( 9-11) θα πρέπει να εντοπιστεί το ακριβές αίτιο μέσα από την συζήτηση. Το πιο σημαντικό  και ο στόχος   είναι η ηρεμία μητέρας-βρέφους και ψυχικά αλλά και η ηρεμία  και ασφάλεια του περιβάλλοντος 

"Επαναρύθμιση"της δυάδας  μητέρας-βρέφους

 Έπειτα από την πρώτη προσέγγιση μπορούμε να δοκιμάσουμε διάφορους τρόπους για να βοηθήσουμε το παιδί να αρχίσει και πάλι να θηλάζει. Συστήνονται οι παρακάτω:

1.    Θηλασμός κατά τη διάρκεια του ύπνου ή όταν το βρέφος νυστάζει.

2.    Εναλλαγή θέσεων/ στάσεων θηλασμού, καθώς κάποια άλλη θέση ή στάση μπορεί να είναι πιο βολική για το παιδί και να το διευκολύνει.

3.    Θηλασμός εν κινήσει. Πολλά βρέφη φαίνεται να προτιμούν να θηλάσουν όταν η μαμά περπατάει ή τα κουνάει ελαφρά.

4.    Ήσυχος, ήρεμος και χωρίς πολύ φως χώρος, χωρίς ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή του παιδιού. Το ήσυχο και ήρεμο περιβάλλον είναι πολύ σημαντικό για να μπορέσει ένα παιδί να θηλάσει.

5.    Δέρμα με δέρμα επαφή!!

• Θεραπευτικά μπάνια (Σε μια μπανιέρα με ζεστό νερό η μαμά ξαπλώνει και τοποθετεί το παιδί πάνω της δέρμα με δέρμα. Το ζεστό νερό χαλαρώνει το παιδί και η δέρμα με δέρμα επαφή διευκολύνει το θηλασμό.),
  

• Co-sleeping ύπνος μαζί ή ακριβώς  δίπλα στο μωρό,
  
  
  
  
  
•  χρήση sling ( με το sling το παιδί παραμένει κοντά στο μαστό και έτσι έχει πρόσβαση σε αυτόν κάθε φορά που επιθυμεί να κάνει κάποια θηλαστική κίνηση).
  

Όπως έχει ήδη αναφερθεί η απεργία θηλασμού σταματάει το ίδιο ξαφνικά όπως εμφανίζεται. Σημαντικό είναι να επιβεβαιώσουμε τη μητέρα ότι υπάρχει αιτία  που  εξηγεί  τη συμπεριφορά του βρέφους  και να την ενθαρρύνουμε να αρχίσει και πάλι να θηλάζει  (Breastfeeding Promotion Society Commissioned the Ministry of Health, 2009).Η μητέρα χρειάζεται σωστή ενημέρωση και υποστήριξη για να την αντιμετωπίσει. Αξιολογώντας πρώτα τα αίτια που οδήγησαν στην απεργία θηλασμού, με υπομονή και επιμονή η κατάσταση αυτή μπορεί να ξεπεραστεί και το ταξίδι του θηλασμού να συνεχιστεί (Nayyeri et al, 2015). .Σεβομενοι παντα τη μοναδικοτητα της δυαδας μητερας- παιδιου.

Επιμέλεια  Κείμενου: Κώστογλου Έριφύλη, ΜΑΙΑ, μέλος της ομάδας "ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ"

Βιβλιογραφία:

• Το κείμενο είναι περίληψη της Βιβλιογραφικής Ανασκόπησης που παρουσιάστηκε στο 3^ο Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Ψυχοπροφυλακτικής Εταιρείας, Αθήνα, 8-10 Απριλίου 2016. Με θέμα: " Απεργία θηλασμού: Ενα νέο άγχος για τη θηλάζουσα μητέρα ", 2016, Νεραντζόγλου Καλλιόπη, Μαία  Κώστογλου Εριφύλη, Μαία 
• Chidiere O, Uchenna E, Ikenna N, Ogechukwu A, Ifeyinwq O, Ejike O, Asinobi I, 2015, Early Cessation of Breastfeeding: A neglected Nutritional Challenge among Infants, International Journal of Clinical Nutrition 3(1):12-16
•  Nayyeri F, Raji F, Haghnazarian E, Shariat M, Dalili H, 2015, Frequency of “nursing strike” among 6-month-old infants, at East Tehran Health Center and Contributing Factors, Journal of Family and Reproductive Health, vol 9 (3):137-140
•  Wilson J, 2015, Nursing strike. Breastfeeding Center of Pittsburgh. Available and retrieved on 13/11/2015 from http://breastfeedingcenterofpittsburgh.com/nursing-strike/
•  The Australian Breastfeeding Association, 2012, Breast refusal[updated 2012 October; cited 2012 December]. Available from https://www.breastfeeding.asn.au/bf-info/breast-refusal
• Kronborg H, Vaeth M, Kristensen I, 2012, The effect of early postpartum home visits by health visitors: a natural experiment. Public Health Nurs, 29:289-301
• Feigelman S, 2011, The first year in: Kliegman RM, Behrman Re, Jenson HB, Stanton BF, editors. Nelson Textbook of Pediatrics. 18^th ed. Philadelphia Saunders: 46
•  Wambach K, Riordan J, 2010, The cultural context of breastfeeding. In: Riordan J, Wambach K, editors. Breastfeeding and Human Lactation, 4^th edition. Boston and London: Jones and Bartlett: 245
•   Breastfeeding Promotion Society Commissioned the Ministry of Health, 2009, Treatment and Medical Education in collaboration with the United Nations children’s fund (UNICEF). Training set of promotion of breastfeeding education. Techran:228-32
•   Mathers LJ, Mathers RA, Brotherton DR, 2007, Herpes zoster in the T4 dermatome: a possible cause of breastfeeding strike. J Hum Lact, 23:70-1
•   Schnler RJ, 2006, Breastfeeding continuity in: Schnler RJ editor. Breastfeeding Handbook for Physicians, American Academy of Pediatrics, 2^nd edition. USA: Publisher, American Academy of Pediatrics:106
•   Marandi A, Afzali HM, Hossaini AF, 1993, The reasons for early weaning among mothers in Teheran. Bulletin of the World Health Organization, 71(5):561-569
•   Winchell K, 1992, Nursing strike: misunderstanding feelings. J. Hum Lact, 8:217-219

ΤΟΚΕΤΟΣ ΧΑΡΑΣ Ή ΛΥΠΗΣ;

Μια γέννηση θεωρείται  ευχάριστο γεγονός, όμως υπάρχουν γυναίκες που  δεν έχουν βιώσει τον τοκετό με ευχαρίστηση  αλλά με απογοήτευση, αυτό θα αναλύσουμε παρακάτω.  

 Η  απογοήτευση του τοκετού

Ως απογοήτευση από τον τοκετό ορίζεται η δυσαρέσκεια που νοιώθει η γυναίκα από τον τρόπο που έφερε στον κόσμο το παιδί της, αναφορικά με τον τρόπο του τοκετού και τις παροχές και τη φροντίδα που έλαβε πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά από αυτόν. Κατά  τον τοκετό  αλλά κυρίως στη λοχεία η νέα μέλλουσα μητέρα περνά από διαφορετικές έντονα ψυχολογικές διακυμάνσεις οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν κατά τη λοχεία ως απογοήτευση, θλίψη και επιλόχεια κατάθλιψη.  

Λόγοι δυσαρέσκειας- απογοήτευσης για τον τοκετό 

1.    Δυσαρέσκεια λόγω Άγνοιας 

Οι ίδιες οι γυναίκες αναφέρουν την άγνοια ως σημαντικό λόγο  έντονης  δυσαρέσκειας. Γυναίκες  που  είχαν  μια εμπειρία τοκετού  αναγνωρίζουν  ότι κατείχαν το αίσθημα του φόβου.  Η άγνοια των διαδικασιών, πράγματι τις καθιστά ανήμπορες να αντιδράσουν σε παρεμβάσεις και τυχόν προβλήματα που μπορεί να προκύψουν στο δεύτερο στάδιο του τοκετού (εξώθηση). Οι γυναίκες που είχαν αρνητική  προηγούμενη εμπειρία ήταν λόγος να επηρεαστούν αρνητικά   και για νέα  εμπειρία του τοκετού τους.

2.    Δυσαρέσκεια  λόγω μη συγκατάθεσης

Οι γυναίκες  αναφέρουν δυσαρέσκεια λόγο της μη συγκατάθεσής τους σε  παρεμβάσεις στο σώμα τους, που δεν είχαν την  ενημέρωση για αυτές για  παράδειγμα  ή αδιαφορία για τον ιδανικό τρόπο τοκετού που οι ίδιες είχαν αποφασίσει να ζήσουν συμφώνα με το πλάνο που είχαν  σχεδιάσει  ( birth plan).

Σύμφωνα με τα δεδομένα της Ελληνικής πραγματικότητας λίγες είναι οι νέες μητέρες οι οποίες βιώνουν τον τοκετό τους όπως οι ίδιες τον έχουν φανταστεί ή επιθυμούν να υλοποιηθεί. Αυτό συμβαίνει γιατί είτε έγιναν παρεμβάσεις  στο σώμα τους τις οποίες η ίδιες δεν επιθυμούσαν και χωρίς τη συγκατάθεση τους,(τεχνίτη ρήξη θυλακίου ή χρήση ωκυτοκίνης και άλλων φαρμάκων για δημιουργία τεχνιτών πόνων), χορηγήσει ή όχι αναλγησίας παραβλέποντας αυτό που οι ίδιες είχαν ζητήσει και περινεοτομή η οποία γίνεται στο 99% των επιτόκων κατά τη διάρκεια του τοκετού αλλά μόνο στο 10% θεωρείται απαραίτητη. Επίσης η απομόνωση τους σε ένα δωμάτιο μακριά από οικεία πρόσωπα και το αίσθημα της μοναξιάς κατά τον τοκετό δε τις βοηθά να ζήσουν κάθε λεπτό της μητρότητας με αποτέλεσμα την απογοήτευση.

Όπως είναι λοιπόν κατανοητό και από τα παραπάνω η όλη εξελικτική διαδικασία του τοκετού μπορεί σε μεγάλο βαθμό να δημιουργήσει ψυχολογικά τραύματα στη μέλλουσα μητέρα. Η γυναίκα μπαίνοντας σε κατάσταση τοκετού θεωρείται ευάλωτη. Φοβάται για το τι πρόκειται να αντιμετωπίσει, είναι μόνη της, πονάει και βρίσκεται σε ένα χώρο νοσοκομείου περιμένοντας να ακούσει το κλάμα από το μωρό της.  Επίσης η θέση και η στάση της δε βοηθάει στην εξέλιξη του τοκετού μιας και ξαπλωμένη κυρίως σε ύπτια θέση την καθιστά αδύναμη να αντιδράσει στις παρεμβάσεις, επιβραδύνει και κάνει  πιο επώδυνο τον τοκετό.

3.    Το είδος του  προηγούμενου τοκετού

Ως σημαντικότερος λόγος δυσαρέσκειας εμφανίζεται το είδος του   ποηγούμενου  τοκετού. Για παράδειγμα  οι γυναίκες επιλέγουν την καισαρική τομή ως πιο άμεσο και γρήγορο τρόπο τοκετού, σε σχέση με ότι είχαν βιώσει στον προηγούμενο  βίαιο φυσιολογικό τοκετό τους  ή άλλες επιλέγουν τον φυσιολογικό τοκετό γιατί πιστεύουν πως μόνο έτσι θα ολοκληρωθούν ως γυναίκες και θα αγγίξουν τη μητρότητα  που συμφώνα με τα λεγόμενα τους  «στερήθηκαν»  από την εκτέλεση μιας καισαρικής τομής και επιλέγουν να κάνουν  φυσιολογικό τοκετό μετά από καισαρική τομή (vbac). Αν οι επιλογές αυτές δε πραγματοποιηθούν συμφώνα με την δική τους επιθυμία είναι σοβαρός λόγος για δυσαρέσκεια και κατά συνέπεια απογοήτευση.

3.α  Τοκοφοβία από τον πόνο

Η τοκοφοβία η οποία έχει δημιουργηθεί στη γυναίκα για διάφορους λόγους θα λέγαμε πως αποτελεί την αιτία ή μάλλον το λόγω ώστε να εμφανιστεί επιλόχεια κατάθλιψη ως αποτέλεσμα. Μια γυναίκα απογοητεύεται γιατί μπορεί να βιώσει υπερβολικό πόνο τη στιγμή του τοκετού αν γεννάει φυσιολογικά ή μεταγενέστερο πόνο αν γεννήσει με καισαρική τομή. Παρόλα αυτά, ο πόνος, αν και ικανός λόγος, δεν είναι ο μοναδικός.

Το αίσθημα ότι δε τα κατάφεραν ή ότι δε ρωτήθηκαν για τον τρόπο που θα φέρουν το σπλάχνο τους στον κόσμο τις επηρεάζει αρνητικά, τους δημιουργεί το αίσθημα της απογοήτευσης μιας και δε μπόρεσαν να κάνουν αρκετά για το ίδιο το παιδί τους ώστε να εκπληρώσουν τον ιδανικό τρόπο που θα το  φέρουν στον κόσμο.

3.β   Η απογοήτευση των  λεχώνων που υποβλήθηκαν σε καισαρική τομή.

Τα ποσοστά της καισαρικής τομής σταδιακά αυξάνονται σε πολλά μέρη του κόσμου.

Αναφερόμενοι στην καισαρική τομή ως τρόπο τοκετού και ως λόγο απογοήτευσης  θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στις γυναίκες που γέννησαν με επείγουσα καισαρική και εκείνες που γέννησαν εν γνώση τους προγραμματισμένα με καισαρική τομή όπως επίσης στις γυναίκες που έλαβαν μερική- τοπική αναισθησία- αναλγησία σε σχέση με άλλες που χορηγήθηκε ολική αναισθησία.  Στις πρώτες  οι οποίες μεν υποβλήθηκαν σε επείγουσα καισαρική αλλά τους χορηγήθηκε τοπική αναισθησία το ποσοστό εμφάνισης απογοήτευσης μειώνεται σε σχέση με άλλες οι οποίες δεν ήταν άγρυπνες στον τοκετό τους. Όπως αναφέρεται και στην έρευνα του Carlander. K το 2010    όσες γυναίκες κατά τον τοκετό άκουσαν το πρώτο κλάμα του παιδιού τους και αμέσως υπήρχε επαφή δέρμα με δέρμα όσο ήταν ακόμα στο χειρουργείο η μητέρα δεν εμφανίζουν μεγάλο ποσοστό απογοήτευσης.

Επιπλέον ο κίνδυνος της υγείας του νεογνού προβλήματα στη σίτιση, κατάθλιψη της μητέρας αλλά κυρίως η εφαρμογή της καισαρικής τομής και κυρίως επαναληπτικής καισαρικής τομής φαίνεται να δημιουργούν άγχος και να αυξάνουν τη δυσαρέσκεια των λεχώνων. Όπως είναι κατανοητό από τη μία πλευρά η ανακούφιση από τον πόνο, ο τρόπος διεξαγωγής του τοκετού έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην εμπειρία του τοκετού. (Saisto T, 1999). Από την άλλη πλευρά η κατάσταση της ζωής των γυναικών, η κατάθλιψη και η έλλειψη υποστήριξης μπορεί να αντανακλάται στην ικανοποίηση με τον τοκετό και την ευημερία της γυναίκας  κατά τη διάρκεια της λοχείας. (Viinamaki H, 1994), (Terhi Saisto, 2001).

4.    Δυσαρέσκεια  από το περιβάλλον του τοκετού.

Όπως είναι κατανοητό η απογοήτευση που πρόκειται να εμφανίσει μια γυναίκα δεν επικεντρώνεται μόνο στο γεγονός του φυσιολογικού τοκετού ή της καισαρικής τομής αλλά σε ένα σύνολο καταστάσεων που βιώνει η επίτοκος μέσα στο νοσοκομείο. Αναφορικά λοιπόν ως λόγους και αιτίες που μια γυναίκα την καθιστούν ευάλωτη ώστε να εκφράσει δυσαρέσκεια για τον τοκετό της είναι:

·         Έλλειψη φροντίδας από το προσωπικό, η γυναίκα δεν παροτρύνεται να αλλάζει θέσεις και στάσεις προς ανακούφιση του πόνου αλλά και για να διευκολύνει τη διαδικασία του τοκετού.

·         Έλλειψη ενημέρωσης των γυναικών για την εξελικτική πορεία του τοκετού, αν όλα πάνε καλά.

·         Έλλειψη δυνατότητας επιλογής λήψης αποφάσεων για τον τρόπο που η γυναίκα θέλει να γεννήσει.

·         Έλλειψη αναλγησίας, όπου το αίσθημα και η ένταση του πόνου στρεσάρουν και απογοητεύουν τη μητέρα. Οι πολύτοκες γυναίκες φαίνεται να αισθάνονται λιγότερο πόνο από τις πολύτοκες.

·         Έλλειψη ενός όμορφου και καθαρού περιβάλλοντος χώρου όπου πρόκειται να γεννήσει η γυναίκα. Για τις περισσότερες γυναίκες η καθαριότητα αποτελεί ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό, με μη μολυσμένες αίθουσες τοκετών όπου ο κίνδυνος μόλυνσης ελαχιστοποιείται.

·         Αδυναμία επικοινωνίας με το νεογνό λίγα δευτερόλεπτα μετά τον τοκετό είτε γιατί αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, είτε γιατί βάση πρωτοκόλλου πρέπει πρώτα να γίνουν κάποιες απαραίτητες εξετάσεις ρουτίνας.

·         Μειωμένο μορφωτικό επίπεδο των γονιών και άλλοι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες

·         Εμφάνιση κατάθλιψης, δυσκολία επικοινωνίας με το σύντροφο και πρόωρος τοκετός αποτελούν εξίσου σημαντικούς λόγους εμφάνισης απογοήτευσης.

Συναισθηματική κατάσταση της γυναίκας

1.    Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης

Είναι δύσκολο ή ίσως πρωτόγνωρο για μια γυναίκα να βλέπει το σώμα της να αλλάζει μέρα με τη μέρα κατά την εγκυμοσύνη της και να μην επανέρχεται πλήρως κατά τη λοχεία. Θεωρείται πως η γυναίκα που απορρίπτει ή αρνείται το σώμα της θα θεωρήσει την εγκυμοσύνη και τη μητρότητα ως κάτι «ακατόρθωτο»  και για αυτό το λόγο οι εμπειρίες εγκυμοσύνης διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. (Γιαννης Τσιαντης, 1999). Αναφορικά η αύξηση σώματος που είχε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πολλές φόρες παραμένει κυρίως στην περιοχή της κοιλιάς ώστε να θυμίζει την εγκυμοσύνη που μόλις πέρασε. Σε πολλές γυναίκες η παραμονή των περιττών κιλών δημιουργεί έντονες συναισθηματικές αλλαγές  με αρνητικά συναισθήματα μιας και θεωρείται πως το σώμα τους δε πρόκειται να επανέλθει πλήρως όπως στην προ κύησης κατάσταση. Αλλά σημάδια της εγκυμοσύνης που επίσης μπορεί να επηρεάσουν έντονα την ψυχολογία της γυναίκας και ίσως να της δημιουργήσουν μια μορφή κατάθλιψης είναι έντονα σημάδια ραβδώσεων στην περιοχή της κοιλιάς.

2.    Κατά την διάρκεια της λοχείας

Επίσης ο τρόπος τοκετού λαμβάνει σημαντικό ρόλο στον ψυχισμό της λεχώνας. Μια γυναίκα που δεν μπορεί να ασκήσει καμιά επιρροή στο σώμα της και δε μπορεί η ίδια να αποφασίσει τον τρόπο που θα φέρει στον κόσμο το σπλάχνο της δημιουργεί μια κατάσταση μετατραυματικού στρές στον ψυχισμό της  την οποία θα αναλύσουμε και αργότερα. Αναφορικά μια καισαρική τομή ιδίως για μια γυναίκα που δεν είναι προετοιμασμένη μπορεί να της εμφανίσει κατάθλιψη. Ο λόγος.. γιατί νομίζει πως δε τα κατάφερε, δεν άγγιξε τη μητρότητα όπως η ιδία την είχε φανταστεί και το σημάδι στην κοιλιά της υπενθυμίζει αύτη την ατυχία. Τα συναισθήματα που της δημιουργούνται είναι μελαγχολία, απελπισία και απάθεια για το ίδιο της το παιδί, μιας και δε θεωρεί ότι έχει ολοκληρωθεί σαν μητέρα άρα και δε μπορεί να μεγαλώσει και σωστά το παιδί της.

Από την άλλη μια μητέρα που ενώ έχει γεννήσει φυσιολογικά με κολπικό τοκετό, αλλά η διαδικασία της φάνηκε πολύ βίαιη, δεν ρωτήθηκε για οποιαδήποτε παρέμβαση όπως χορήγηση φαρμάκων ή περινεοτομή, βρέθηκε μόνη της για ώρες μέσα σε ένα ψυχρό δωμάτιο νοσοκομείου χωρίς τους οικείους της κοντά την καθιστά ευάλωτη σε ψυχολογικές διακυμάνσεις που θα προκύψουν.  Το γεγονός ότι αντιμετωπίζεται στο μεγαλύτερο μέρος της εγκυμοσύνης της, κατά τον τοκετό και αργότερα στη λοχειακή της κατάσταση ως ασθενής και όχι ως επίτοκος και αργότερα λεχώνα δεν την αφήνει να ευχαριστηθεί τη μητρότητα και να τη βιώσει ως μια φυσιολογική διεργασία. Και στις δυο περιπτώσεις όταν η φυσιολογική διαδικασία της γέννησης  γίνεται με έντονες παρεμβάσεις είναι αναμενόμενη μια ψυχολογική πτώση της μητέρας και η δημιουργία κατάθλιψης κατά την περίοδο της λοχείας ακόμα και αν αύτη εμφανιστεί μήνες μετά τον τοκετό.

Κλινική εικόνα της γυναίκας

Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM) θεωρεί την κατάθλιψη μετά τον τοκετό μια κατάσταση αποτέλεσμα  της μείζονος κατάθλιψης. Σύμφωνα με το DSM, προκειμένου να διαγνωστεί κατάθλιψη μετά τον τοκετό, τίθεται ως σημείο αναφοράς τα συμπτώματα μείζονος κατάθλιψης που θα αναπτυχθούν εντός τεσσάρων εβδομάδων μετά τον τοκετό. Τα σημεία και συμπτώματα της μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου περιλαμβάνουν, εν μέρει:

·         Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα

·         Μειωμένο το ενδιαφέρον και την ευχαρίστηση σε δραστηριότητες που απολαμβάνατε  στο παρελθόν.

·         Σημαντικές αλλαγές στην όρεξη ή ακούσια αλλαγής στο βάρος.

·         Αδυναμία για ύπνο (αϋπνία) ή υπερβολική υπνηλία (υπερυπνία)

·         Ανησυχία ή αξιοσημείωτη επιβράδυνση των κινήσεων

·         Κόπωση ή απώλεια ενέργειας

·         Αισθήματα αναξιότητας απέναντι στην ίδια και το παιδί της.

·         Μειωμένη ικανότητα σκέψης, συγκέντρωσης ή τη λήψη αποφάσεων

·         Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας

Η  λήψη νέου ιστορικού  κατά την διαρκεια της λοχείας  θα βοηθήσει να γίνει μια νέα αξιολόγηση από τους επαγγελματίες υγείας για να πραγματοποιήσουν τη  διάκριση μεταξύ βραχυπρόθεσμων περίπτωση των “maternity blues” και μια πιο σοβαρή μορφή κατάθλιψης. 

Η αναγνώρηση των συμπτωμάτων από τη Μαία.

Οι μαίες και οι μαιευτείς έχουν τις γνώσεις να αναγνωρίσουν τα καταθλιπτικά συμπτώματα σε μια επαφή τους με τη νέα μητέρα κυρίως όταν αυτό γίνεται σε επίπεδο κλινικής εξέτασης και λήψης ιστορικου. Ακόμα πιο εύκολα η επιβεβαίωση της υπάρχουσας επιλόχειας καταθλιπτικής συμπτωματολογίας μπορεί να επιβεβαιωθεί με τη λήψη ερωτηματολογίου (EPDS), (Μωραΐτου Μάρθα, 2011)

Συμπερασματικά η καταγραφή από τις μαίες, στο ιστορικό των γυναικών, παραγόντων που σχετίζονται με την επιλόχεια κατάθλιψη και των ιδιαίτερων καταθλιπτικών συμπτωμάτων που συχνά αιτιολογούνται σαν ευαισθησία των λεχωίδων ή επακόλουθα των ορμονικών μεταβολών και η άμεση αναγνώριση της κατάθλιψης με την διάθεση ερωτηματολογίου αυτοεκτιμόμενης κατάθλιψης μπορούν να βοηθήσουν στην έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση της κατάθλιψης που άρει, εκτός των επιπτώσεων στη λεχωίδα, στο νεογνό, στο βρέφος, στο παιδί, στη σχέση μητέρας-παιδιού και στην οικογένεια, και την χρονιότητα της διαταραχής. (Μωραΐτου Μάρθα, 2011)

Τρόποι  αντιμετώπισης για  ικανοποίηση στον τοκετό

Σε μια Ελληνική μελέτη όπου πήραν μέρος 162 ελληνίδες γυναίκες κατά τη διάρκεια της λοχείας σχετικά με την ικανοποίηση από τον τοκετό τους, εμφάνισαν θετική άποψη για την εμπειρία του τοκετού τους.(Vardavaki Z., 2015). Αναφέρονται οι λόγοι ικανοποίησης ως εξής:

·         Στην ποιότητα της παροχής φροντίδας την οποία έλαβαν από το προσωπικό αναφερόμενες στη σχέση με τους επαγγελματίες υγειονομικής περίθαλψης και  την επαρκή υποστήριξη που έλαβαν κατά τη διάρκεια του τοκετού.

·         Στο προφίλ της κάθε γυναίκας όπου εστιάζεται στο ποσοστό τη δυνατότητα και το αίσθημα ελέγχου που είχαν στον τοκετό, την προετοιμασία που είχαν μέχρι την ώρα του τοκετού και τη μετέπειτα σχέση με το μωρό τους.

·         Το στές που βίωσαν κατά τη διάρκεια του τοκετού το οπόιο περιλαμβάνει την αντίληψη οτι έλαβε επαρκή ιατρική περίθαλψη, τον πόνο που βίωσαν, τη διάρκεια του τοκετού και την υγεία του εμβρύου.

1.               Η Φροντίδα από τις Μαίες

Ο ρόλος της μαίας και η αναγκαιότητα της κατά της περιγεννητικής περιόδου  είναι γνωστός ανά τους αιώνες.

·         Κατά την εγκυμοσύνη μπορει να προσφέρει την προετοιμασία για τον τοκετό και την γονεικότητα.

·         Κατά τον τοκετό μπορεί να παρέχει  την πλήρη μαιευτική φροντίδα της επιτόκου καθώς και την εκτέλεση του φυσιολογικού τοκετού.

·         Κατά την λοχεία καθοδηγεί τη νέα μητέρα για την περιποίηση του νεογνού της καθώς επίσης διδάσκει και υποστηρίζει το θηλασμό. 

·         Η μαία ως επαγγελματίας υγείας της περιγγενητικής περιόδου κατέχει τις γνώσεις για  να αναγνωρίσει πιθανά ψυχολογικά προβλήματα που θα προκύψουν. 

·         Ο προφυλακτικός  ρόλος της μαίας πριν τον τοκετό.

 Ο  ψυχοπροφυλακτικός ρόλος της μαίας ΠΡΙΝ τον τοκετό. 

Πιο συγκεκριμένα η μαία είναι υπέυθυνη για την ψυχολογική προετοιμασία και γενικά τη προγεννητική αγωγή της επιτόκου και του συντρόφου της. Προετοιμάζει την έγκυο ετσι ωστε η εμπειρία του τοκετού να αποτελεί σταθμό χαράς και αγάπης οχι μόνο για τους ίδιους τους μέλλοντες γονείς αλλά και για να έχει το βρέφος ένα σωστό ξεκίνημα στο ταξίδι της ζωής του.

Η μαία φροντίζει να οργανώσει μαθήματα τα οποία θα έχουν ενημερωτικό χαρακτήρα σχετικά με την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη διάρκεια της λοχείας. Ο χώρος όπου εκτελούνται τα μαθήματα θα πρέπει έχει ζεστή ατμόσφαιρα και να αποπνέει φιλοξενία. 

 Ο  ψυχοπροφυλακτικός ρόλος της μαίας ΚΑΤΑ  τον τοκετό. 

Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως ο χώρο διεργασίας όλων των σταδίων του τοκετού σχετίζεται άμεσα με την εξέλιξη του τοκετού και αργότερα τον τρόπο οπου το νεογνό θα ξεκινήσει και θα  προσαρμόστει στην εξωμήτριο ζωή. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θα έπρεπει να σεβόμαστε το δικαίωμα της επιτόκου για το πού θα γεννήσει, τον τρόπο που θελει να φέρει στον κόσμο το παιδί της, τα άτομα που επιθυμεί να παρευρίσκονται δίπλα της και το δικαίωμα της ιδιωτικότητας. (Μπρατίδου, 2002) 

Η μαία και ο μαιευτής ως επαγγελματίας υγείας προστατεύει, σέβεται και προωθεί τα δικαιώματα και τις ανάγκες της. Από την πρώτη στιγμή έχει δημιουργηθεί σχέση εμπιστοσύνης, σεβασμού και εκτίμησης. Η μαία αποτελεί γυναίκα, φίλη, μητέρα για την επίτοκο. Είναι δίπλα της σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης βοηθόντας την έγκυο να λύσει τις απορίες της και να αποβάλλει το φόβο της άγνοιας, δίνει τη δυνατότητα στην επίτοκο να συμμετέχει στον τοκετό της και επιτρέπει το δικαίωμα συμμετοχής του πατέρα ωστε να καλοσορίσει το παιδι του. (Παπαμιχάλη, Τίσσκινα, & Κατσαλή, 2009)

Ο  ψυχοπροφυλακτικός ρόλος της μαίας ΜΕΤΑ τον τοκετό. 

Βασικό μέλημα της μαίας είναι η ψυχική ηρεμία και η σωματική υγεία της μητέρα και του μωρού της. Μόνο όταν η λεχωίδα είναι ήρεμη και χαλαρή μπορεί να βιώσει την κάθε στιγμή της λοχείας και να ανταποκριθεί στις δικές της ανάγκες αλλά κυρίως και τις ανάγκες του μωρού της. Αν αυτή η περίοδος  εμπεριέχει συναισθηματικές μεταπτώσεις, η  φροντίδα που μπορεί να  παρέχει η μαία στη λεχώνα από τη στιγμή που θα εμφανίσει συμπτώματα κατάθλιψης είναι:

      I.        Η συστηματική παρακολούθηση των αρνητικών σκέψεων που μπορεί να αναφέρει, μεσα από τη  συχνή τηλεφωνική επικοινωνία η με κατ’ οίκον επισκέψεις  με τη μητέρα και το περιβάλλον.

 

    II.        Η  καθοδήγηση με ηρεμία και η ενίσχυση της ασφάλειας με την  άμεση ανταπόκριση το ενδιαφέρον και η εκμάθηση βασικών στοιχείων όπως θηλασμός, μπάνιο ίσως δώσουν μια θετική νότα στην αντιμετώπιση της θλίψης που νοιώθει η γυναίκα μετά τον τοκετό.

   III.        Επίσης η διαφύλαξη της ηρεμίας και η συμβουλευτική που παρέχει η μαία όχι μόνο στη νέα μητέρα αλλά και στο περιβάλλον της ιδίως σε αρχικά στάδια θλίψης μπορεί να βοηθήσουν ώστε να μειωθεί η απογοήτευση και το αίσθημα ανεπάρκειας που αισθάνεται η λεχώνα, από τη μη κατανόηση από το περιβάλλον της. Η μαία μπορει να  εκπαιδεύσει το οικείο περιβάλλον της μητέρας και να βοηθήσει στο τροπο αντιμετώπισης και χειρισμό δύσκολων καταστάσεων.

  IV.        Η  επαφή με την  μαία  κατά την διάρκεια της λοχείας  εξασφαλίζει μια έγκαιρη διάγνωση και μια έγκαιρη παραπομπή σε ειδικό για περαιτέρω διερεύνηση. Καθώς η μαία  χρησιμοποιεί και γνωρίζει να εκτιμησει  το  ιστορικο  της γυναίκας όπως επίσης, χρησιμοποιεί  και άλλα διαγνωστικα μεσα που μπορούν να επιβεβαιώσουν μια  πιθανή υπαρχουσα την θέτουν ικανή να γνωρίσει και να θεραπεύσει  μικρού βαθμού κατάθλιψη.

 

Εν κατακλείδι, τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις της μαίας κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της λεχωίδας στο μαιευτήριο αλλά και στη παροχή των  υπηρεσιών στο σπίτι της  είναι πολλά και πολυσύνθετα με την πιο σημαντική ίσως της διατήρηση της ψυχικής ηρεμίας της μητέρας.

 2 Η Φροντιδα από το περιβαλλον

Όπως φαίνεται από τα παραπάνω, η στήριξη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η μέλλουσα μητέρα χρειάζεται να υποστηριχτεί συναισθηματικά τόσο για να καταφέρει να διαχειριστεί τις συνεχείς αλλαγές που βιώνει, όσο και για να προετοιμαστεί για μια υγιή σχέση με το μωρό που θα έρθει στη ζωή της.

Η πίεση από το περιβάλλον.

Το οικείο της περιβάλλον όπως ο σύζυγος και οι γονείς έχει προσδοκίες από τη νέα κατάσταση και συχνά παρεμβαίνει με συμβουλές με αποτελεσμα  στην προσπάθεια του  να βοηθήσει μπορεί να γίνεται πιεστικό.  Η έγκυος συχνά βρίσκεται σε θέση να ακούει πολύ διαφορετικές συμβουλές σχετικά με το πώς θα πρέπει να προσαρμοστεί στην εγκυμοσύνη της, τι «επιτρέπεται» και τι «απαγορεύεται» να κάνει στην κατάσταση της. Η πιθανή  πίεση που νιώθει από το περιβάλλον και ο φόβος για τον επικείμενο τοκετό αποτελούν λόγους για τους οποίου η επίτοκος νοιώθει ότι ίσως δεν μπορούν να την καταλάβουν και να την στηρίξουν. Στην περίπτωση που το περιβάλλον της εγκύου, μπορεί να μη λειτουργει ευεργετικα. Η ανάπτυξη της ικανότητας της μέλλουσας μητέρας να βάζει τα όρια της στο πόσο επηρεάζεται από το περιβάλλον της είναι το ίδιο πολύτιμη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης όσο και όταν αργότερα θα αναθρέφει το παιδί της. Σε αυτή τη διαδικασία της οριοθέτησης μπορεί να έχει σύμμαχο το σύζυγό της ή κάποιο άλλο άτομο με το οποίο έχει καλή σχέση.

Μη υποστηριξη από το περιβαλλον

Η έλλειψη υποστήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον της εγκύου και ιδιαίτερα από τον μέλλοντα πατέρα, μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα επιλόχειας κατάθλιψης. Γυναίκες που έχουν την κατανόηση, συμπαράσταση και την ψυχολογική υποστήριξη από τον πατέρα και κατ’επέκταση το ευρήτερο οικογενειακό περιβάλλον, έχουν αντίστοιχα μειωμένες πιθανότητες να εμφανίσουν επιλόχεια κατάθλιψη. Αντίθετα, η έλλειψη ψυχολογικής υποστήριξης από τον πατέρα μπορεί να οδηγήσει σε έντονο στρες, απογοήτευση ακόμη και σε πρόωρο τοκετό.

Γενικότερα, το οικογενειακό περιβάλλον αλλά κυρίως  ο σύζυγος μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Με τον τρόπο του μπορεί να μειώσει κατά πολύ το άγχος και τους φόβους της εγκύου. (Αναστασία-Βαλεντίνη Ρήγα, 2007)

Τροποι υποστηριξης από τον συντροφο

1.Είναι σημαντικό να νοιώσει σημαντική γιατί είναι σημαντική. Η αποφυγή χρήσης απαντήσεων οτι όλες οι άλλες γυναίκες τα έχουν καταφέρει οπότε και η ίδια ίσως την στρεσάρει και την απογοητεύσει σε περίπτωση που το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό.

2.Χρειάζεται υπομονή και κατανόηση όχι μόνο κατά την κύηση και  τον τοκετό αλλά κυρίως κατά τη διάρκεια της λοχείας. Η συζήτηση και ανάλυση όλων των καταστάσεων που την προβληματίζουν αποτελέι την πιο σωστή λύση.

3.Δείτε τη γυναίκα σας σαν σύντροφο και φίλη και όχι μόνο σαν μητέρα του παιδιού σας. Το στάδιο που περνάει από τη γυναικέια της φύση στη μητρότητα δε σημαίνει πως ακυρώνει την πρωτη της φύση.

4.Η συμπαράσταση και η συμμετοχή σε καθημερινές ανάγκες οχι μόνο της ίδιας και του μωρού είναι απαραίτητη. Η καθημερινή προετοιμασία του μωρού  όπως τάισμα ( αν δεν θηλαζει η μητερα) , αλλαγή πάνας, απασχόληση με κάποιο παιχνίδι)όχι μόνο ξεκουράζει τη μητέρα αλλά της επιβεβαιώνει την αποδοχή και την επιλογή της για το ποιον επέλεξε για πατέρα του παιδιού της.

5.Εχει την απόλυτη ανάγκη απο καθημερινή επιβεβαιώση και να επιβράβευση για την προσπάθεια να φροντίσει με τον καλύτερο τρόπο το μωρό της.

6.Αλλαγή του προγράμματος και προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα. Είναι πολύ σημαντικό να προσαρμοστεί το πρόγραμμα με τα δεδομένα που εξυπηρετεί τις ανάγκες του μωρού και παράλληλα με αυτό τον τρόπο να παρέχεται βοήθεια στη μητέρα ώστε να ξεκουράζεται.

7.Αν υπάρχει υποστηρικτικό περιβάλλον, (γονείς, φίλους , μεγαλύτερα παιδιά) και μπορούν να αναλάβουν την φροντίδα του μωρού κάποιες ώρες, η πρόταση για έξοδο θα βοηθήσει να ξεφύγει το ζευγάρι απο την ρουτίνα της καθημερινότητας που βιώνει μέσα στο σπίτι.

Επιμέλεια & Έρευνα Κείμενου: Ψαροπούλου Αναστασία, ΜΑΙΑ, μέλος της ομάδας "ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ"

Βιβλιογραφία

1. Carlander. K. K, e. a. (2010). Contact between mother, child and partner and attitudes towards breastfeeding in relation to mode of delivery. In Sexual & Reproductive Healthcare (pp. 27-34).

2. Gibbens, J. T. (2001). “Women’s expectations and experiences of childbirth”. Midwifery. Vol. 17 , 302-13.

3. Hall, S. H. ( 1998). Staying in control: women's experiences of labour in water. Midwifery 14 , 30–36.

4. Handfield, B. B. (1995). Do childbirth preparation classes influence decision making about labour and postpartum issues. Birth , 153–160.

5. mayoclinic. (2015). Retrieved 2015, from depression- maternity blues: http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/postpartum-depression

6. Melender. (2002). Fears and coping strategies associated with pregnancy and childbirth in Finland. Midwifery Womens Health 47 , 256- 263.

7. Saisto T, Y. O. (1999). Analysis of factors associated with secondary fear of delivery. Obstet Gynecol , 679–82.

8. Terhi Saisto, K. S.-A.-E. (2001). Psychosocial predictors of disappointment with delivery and puerperal depression. Acta Obstet Gynecol Scand , 39–45.

9. Vardavaki Z., H. M. (2015). Factor structure, validity andreliability of the Greek translation Birth Satisfaction Scale (G-BSS). Journal of Reproductive and Infant Psychology , 488-503.

10. Viinamaki H, R. S. (1994). Postpartum mental health. Psychosom Obstet Gynaecolοgy , 141-146.

11. Γιαννης Τσιαντης, Δ. Θ. (1999). Μωρά και Μητέρες. Αθήνα: Καστανιώτη.

12. Εμμανουήλ, Κ. (2016). Επιλόχεια κατάθλιψη και υποστήριξη για τις νέες μητέρες - See more at: http://kargakis.gr/articles/item/31-epiloxeia-katathlipsi-kai-ypostiriksi-gia-tis-nees-miteres.html#sthash.wQLgtb6T.dpuf. Retrieved from InterNus: http://kargakis.gr/articles/item/31-epiloxeia-katathlipsi-kai-ypostiriksi-gia-tis-nees-miteres.html

13. Μπρατίδου, Σ. (2002). Ψυχοσωματικη προετοιμασία στην κύηση και τον τοκετό. Θεσσαλονίκη.

14. Μωραΐτου Μάρθα, Τ. Ε. (2011). Ο ρόλος των μαιών στην αξιολόγηση της καταθλιπτικής συμπτωματολογίας κατά τη λοχεία. 18 ο Παγκύπριο Συνέδριο Νοσηλευτικής και Μαιευτικής: Το Νοσηλευτικό και Μαιευτικό Δυναμικό: Προκλήσεις και Προοπτικές. Λευκωσία.

15. Παπαμιχάλη, Σ., Τίσσκινα, Ά., & Κατσαλή, Μ. (2009). Προετοιμασία γονέων για την εγκυμοσύνη, τον τοκετό και τη λοχεία. Αθηνα..